Inicijativa „Unapređenje proizvodnje i prerade lekovitog i aromatičnog bilja i jagodičastog voća u funkciji zaustavljanja migratornih procesa i devastacije sela“ je identifikovana putem konsultativnog procesa koji je sproveden kroz institucionalni okvir RRA Loznica sa PSSS „Poljosavet“ Loznica, kroz bilateralne sastanke sprovedene sa zainteresovanim stranama u nekoliko sektora: poljoprivreda (primarni poljoprivredni proizvođači i preduzetnici u poljoprivredi, udruženja pčelara, malinara), javni sektor (predstavnici lokalnih samouprava i javna preduzeća od interesa za inicijativu), druge javne službe od interesa kao i sa predstavnicima postojećih organizacija civilnog društva.
Inicijativa predstavlja odraz funkcionalnog prostora i komleksnosti odnosa u okviru tog prostora, koji postoje između različitih aktera.Kroz proces identifikacije Projektne inicijative konsultovani su nacionalni razvojni dokumenti koji tretiraju pitanja ruralnog i regionalnog razvoja, kao što su: Strategija poljoprivrede i ruralnog razvoja republike Srbije za period 2014-2024., Nacionalni program za poljoprivredu i ruralni razvoj Republike Srbije 2015 – 2020, Nacionalna strategija održivog razvoja Srbije, Program IPARD II, Nacionalni prioriteti za međunarodnu pomoć za period 2014-2017.
Prilikom identifikacije Projektne inicijative uvažavani su prioriteti PRRRS SDC programa, na način da predložena inicijativa uspostavlja funkcionalni teritorijalni razvoj, omogućuje široka partnerstva i participativnost zainteresovanih strana, mogućnost primene inovacija i tehnološkog razvoja, atraktivnost za strana i domaća ulaganja, veću zapošljivost, mogućnost finansiranja od strane EU u kasnijim fazama realizacije, očuvanje prirodnih resusrsa i pozitivan uticaj na životnu sredinu, kao i uticaj inicijative na rodnu ravnopravnost i položaj mladih.
Ciljevi
1.Zaustavljanje migratornih procesa i devastacije sela
Regionalni i ruralni razvoj kao segment ukupnog društvenog razvoja prvenstveno se oslanja na poljoprivredu mada razvoj sela pored poljoprivrede uključuje i brojne druge segmente (privredne, komunalne, kulturne). Odumiranje sela kao i strukturna i tehnička nepodobnost za modernu i tržišno održivu poljoprivredu malog zemljišnog poseda, predstavljaju jedan od najvažnijih razvojnih problema na području Inicijative. Izuzetno negativan i intenzivan proces devastiranja ruralnih područja preti da postane još intenzivniji sa dalekosežnim negativnim posledicama po celo društvo. Budućnost sela na teritoriji obuhvaćenoj Inicijativom u kontekstu tekućih strukturnih promena i najnovijih izuzetno nepovoljnih demografskih projekcija traži adekvatan odgovor odnosno jasnu strategiju koja će na nacionalnom nivou doprineti održivom razvoju poljoprivrednih gazdinstava u seoskim sredinama odnosno sela i poljoprivrede. Poljoprivredna stručna i savetodavna služba ,,Poljosavet” doo Loznica koja se nalazi u mreži regionalnih stručnih službi Republike Srbije predstavlja respektivan servis koji bi mogao da preuzme značajnu ulogu u zaustavljanju ovog procesa. Uostalom značaj ove Inicijative iziskuje da pored javnog, civilnog i privatnog sektora stručni kadrovi iz PSSS ,,Poljosavet” doo Loznica preuzmu ulogu ključnog partnera ove Inicijative. Dakle, osnovnu pokretačku snagu za najveći broj učesnika na ovoj Inicijativi bi predstavljala želja da se nešto konačno i konkretno uradi odnosno da teorijske postavke svoju praktičnu potvrdu dobiju na konkretnim primerima poljoprivrednih gazdinstava, udruženja, zadruga, nevladinog i civilnog sektora. Uostalom iz ekonomske krize u kojoj se naše društvo realno nalazi može se izaći samo oživljavanjem proizvodnih sektora realne privrede u kome je značaj poljoprivrede izuzetno veliki. Sa druge strane i pored svih problema kojima se suočava poljoprivreda je još uvek najotporniji i najvažniji činilac naše privrede. U strukturnom pogledu, ruralni razvoj ima naglašeno prostorni karakter pa je samim tim bitan element regionalnog i lokalnog razvoja. Savremena globalna tendencija podrazumeva koncept da ruralni razvoj pored ekonomske treba da ima i ekološku održivost.
Kod koncipiranja regionalnog i ruralnog razvoja Srbije treba svakako uzeti u obzir činjenicu da u industrijski razvijenim i visoko urbanizovanim društvima seljak postaje „farmer‘‘, profesionalni poljoprivrednik, stručno obrazovan i specijalizovan robni proizvođač, preduzetničkog mentaliteta i modernih pogleda na svet. Nažalost nerealno je očekivati da ćemo najugroženije slojeve društva koji se u velikom broju slučajeva nalaze na dnu socijalne lestvice odnosno na rubu siromaštva uspeti da prevedemo u ovu kategoriju. Ali sa druge strane realizacijom ove Inicijative može se u značajnoj meri doprineti razvoju i održivosti poljoprivrede i opstanku pre svega mladih i žena na selu i zaustaviti proces migracije i devastacije sela. Takođe, realizacijom se predviđa unapređenje proizvođačkih potencijala za razvoj seoskih gazdinstava koja vode žene obezbeđivanjem podsticajnih mera, uvođenjem dodatnih kriterijuma, koji daju prednost poljoprivrednim gazdinstavima, koja vode žene.
2.Povezivanje učesnika Inicijative sa drugim pretpristupnim i tranzicionim programima pomoći
Poljoprivreda na području Inicijative i pored svih strukturnih sličnosti s poljoprivredama najnerazvijenijih država Evrope, još nema ekonomski, organizacioni i infrastrukturni kapacitet da preživi oštru konkurenciju bogato subvencionisane poljoprivrede razvijenijih evropskih zemalja. Posledice ovih promena najviše se odražavaju na poljoprivrednom stanovništvu seoskih sredina. Problem osetljivosti malih ruralnih domaćinstava u tranzicionom periodu prepoznat je u evropskoj ruralnoj. Pristupni i tranzicioni programi pomoći (SAPARD,IPARD, programi prekogranične saradnje i drugi), posebnim merama podržavaju proces transformacije ovih domaćinstava u tržišno orijentisana sa održivim potencijalom. Formiranje novih zadruga, udruženja i asocijacija daje veću šansu za ostvarivanja podsticajnih sredstava pretpristupnih i tranzicionih programa pomoći. Povezivanje svih članova ove Inicijative predstavlja inovativnost u funkcionalnom regionu i šire čime će se objediniti i ostvariti zajednički ciljevi.
3.Unapređenje proizvodnje i prerade lekovitog i aromatičnog bilja
U farmaceutskoj industriji oko 50% aktivnih materija je biljnog porekla što uslovljava veliku potražnju za biljnim sirovinama i naglašava značajnu potrebu širenja ove vrste proizvodnje. Povećana tražnja dovela je do uvođenja velikog broja vrsta lekovitog i aromatičnog bilja u plantažnu proizvodnju. Ne treba zanemariti ni pozitivan ekološki aspekt jer se gajenjem dobija veća količina biljnih sirovina, postiže se ujednačen kvalitet i značajno se smanjuje pritisak na prirodne resurse. Osnovne prednosti gajenja lekovitog i aromatičnog bilja su kontrolisan proces proizvodnje, praćenje standarda u proizvodnji u skladu sa propisima i zahtevima tržišta, sertifikacija useva u slučaju organske proizvodnje, ugovaranje proizvodnje i povezivanje učesnika u procesu proizvodnje, prerade i prometa. To bi značilo i uspostavljane novog modela javno-privatnog partnerstva, kao i preradu lekovitog i aromatičnog bilja. U tom slučaju proizvođači bi trebali da budu organizovani u zadruge ili otkupne centre, zatim da sakupe, objedine i prerade tu robu u manjim prerađivačkim jedinicama gde bi se dala prednost ženama u agrobiznisu i na taj način bi se povećala vrednost poljoprivredne proizvodnje. Pored toga, potrebno je i maksimalno uvažiti i jačati ulogu i odgovornost lokalne samouprave u realizaciji ovog cilja.
Da bi se ova proizvodnja realizovala na poljoprivrednim gazdinstvima to se može postići primenom najnovijih znanja iz ove oblasti poljoprivredne proizvodnje. Savremena robna proizvodnja zahteva profesionalno, stručno obrazovanje poljoprivredih prozvodjača, kako bi bili u mogućnosti da prihvate nova znanja, novu tehnologiju i tehniku, a u tome najviše im mogu pomoći stručnjaci PSSS ,,Poljosavet” doo Loznica koji su zaduženi za transfer znanja do neposrednih proizvođača. Proizvodnja i prerada lekovitog i aromatičnog bilja traži praćenje svetskih trendova, kreiranje prehrambenih potreba lokalnog stanovništva, primenu najnovijih tehnologija i praćenje dostignuća marketinga i ambalaže. Na taj način će doći do bolje valorizacije ruralnih resursa, njihovom doprinosu povećanju bogatstva posebno ruralnih stanovnika i društva u celini.
4.Unapređenje proizvodnje i prerade jagodičastog voća
Proizvodnja i prerada jagodičastog voća predstavlja tradiciju područja obuhvaćenog Inicijativom. Poslednjih godina zasadi se podižu stihijski, na neadekvatnim parcelama i sa lošim sadnim materijalom. Kvalitet plodova i prinosi variraju dok je svetsko tržište sve zahtevnije. Sve su stroži kriterijumi u pogledu zdravstvene bezbednosti i higijene plodova. Činjenica je da celokupna proizvodnja jagodičastog voća ide za izvoz i to u smrznutom stanju. Hladnjače su jedini organizatori i izvoznici ubranih plodova. Svetsko tržište ima potrebu za plodovima za svežu potrošnju koji moraju biti standardizovani.
U okviru Inicijative kroz projektne aktivnosti planirana je nabavka kvalitetnog osnovnog sadnog materijala za podizanje matičnih zasada koji bi služili kao primer dobre poljoprivredne prakse i poligon za organizovanje praktičnih edukacija i radionica. Iz matičnih zasada jagodičastog voća bi se podizali kvalitetni, sertifikovani proizvodni zasadi kako konvencionalni tako i organski. Na velikom delu ovog područja već je pokrenuta organska proizvodnja sa više od 700 proizvođača. Organski proizvodi su vrlo interesantni za manja poljoprivredna gazdinstva zbog angažovanja sopstvene radne snage na duži period. Projektnim aktivnostima bi se vršila prerada na poljoprivrednim gazdinstvima i privatnim privrednim društvima gde bi se prednost dala mladima i ženama, koje su nosioci poljoprivrednih gazdinstava. Proizvodnja slatka, pekmeza, džemova i sokova na bazi organske proizvodnje, treba da se unificiraju i u manjim pogonima pakuju, skladište i distribuiraju. To bi bila dobra osnova za potpuno nov, zaštićen proizvod pod znakom organskog i geografskog porekla, što bi svakako predstavljalo inovativnost u funkcionalnom regionu.
5.Unapređenje proizvodnje meda
Proizvodnja meda i ostalih pčelarskih proizvoda je u tesnoj povezanosti sa proizvodnjom jagodičastog voća i lekovitog i aromatičnog bilja. Te vrste proizvodnje su prirodno i tehnološki povezane. Prisustvo pčelinjih košnica na prostoru na kome se odvija proizvodnja lekovitog i aromatičnog bilja i jagodičastog voća donela bi obostranu korist: povećanje produkcije i kvaliteta gajenog voća i bilja i povećanje proizvodnje i kvaliteta meda. Otvara se mogućnost organske proizvodnje, kao i organskog pčelarstva i specijalnih vrsta meda, kao potpuno novog proizvoda, od lekovitog bilja i jagodičastog voća. Proizvodno i dohodovno povezivanje pčelara sa voćarima i proizvođačima lekovitog i aromatičnog bilja je jedan od ciljeva na kojima će se raditi, jer i saradnja sama po sebi je inovativna za region i jedan od resursa na koji se računa u ostvarivanju ciljeva Inicijative.
6.Unapređenje položaja žena i mladih u ruralnim područjima
Žene predstavljaju najbrojniju ranjivu grupu na tržištu rada. Stopa zaposlenosti muškaraca (50,0%) je značajno viša od stope zaposlenosti žena (35,0%).Analiza ključnog problema i povezanih rizika zasniva se na statističkim podacima, činjenicama i informacijama prikupljenim iz istraživanja, studija i analiza, izveštaja organa državne uprave, izveštaja međunarodnih ugovornih tela. Postoji jasna zabrinutost zbog nejednakosti između žena u gradu i žena na selu u pogledu životnog standarda i zaposlenosti, pogotovo starijih žena, kao i činjenice da postoji diskriminacija žena na selu u pristupu imovini usled tradicionalnih i društvenih obrazaca. Nažalost, ekonomski i kreativni potencijal žena na selu nije dovoljno iskorišćen, dok su one same izložene visokom stepenu ekonomske, fizičke i socijalne nesigurnosti.
Kako se ciljevi inicijative poklapaju sa Strategijom rodne ravnopravnosti i Nacionalnom strategijom za mlade, jasna je zainteresovanost za učešćem u inicijativi i kreiranju funkcionalne platforme za saradnju, što se reflektuje kroz broj uključenih u inicijativu iz ove dve kategorije, gde su uzeli aktivno učešće u formiranju inicijative i definisanju ciljeva (liste prisutnosti sa sastanaka i radionica, fotografije). Kroz ciljeve inicijative su prepoznati doprinosi položaju mladih i žena, podržavaju se aktivnosti koje povezuju inovativnost i preduzetništvo mladih i žena kao i novi koncept funkcionalnog prostornog povezivanja.
Cilj inicijative se svakako odnosi na poboljšanje statusa žena, pre svega ekonomskog, kroz započinjanje, ili uključivanje u proizvodnju i preradu lekovitog bilja, jagodičastog voća i pčelarstvo, kao i uspostavljanje sistema efikasne saradnje i partnerstva sa ženskim grupama i civilnim društvom.
Sveobuhvatno planiranje ruralnog razvoja podrazumeva aktivno učešće žena i korišćenje njihovih potencijala, kao i prepoznavanje ženskih resursa i preduzetničkih inicijativa u seoskim područjima. Inicijativa podržava ravnopravan doprinos razvoju i ravnomernom pristupu rezultatima razvoja i žena i muškaraca u ruralnom području; stvaranje povoljnog okruženja za razvoj preduzetništva, uključivši započinjanje mikrobiznisa, mikrofinansiranje, poljoprivredna gazdinstva i zadrugarstvo, koje naročito pogoduje ženama; podsticanje ženskog preduzetništva i obuke za pokretanje poslovne inicijative u ovoj oblasti.
7. Edukacija civilnog sektora, žena i mladih
Značaj edukacija za ostvarivanje dobrih rezultata tokom realizacije Inicijative je da se prenesu najnovija saznanja poljoprivredne nauke civilnom sektoru, ženama i mladima putem radionica, tribina i predavanja, praćenjem svih aspekata proizvodnje na području Inicijative, davanjem saveta vezano za agrotehničke mere, unapređenje proizvodnje lekovitog i aromatičnog bilja i jagodičastog voća što bi doprinelo poboljšanju položaja žena i mladih u ruralnim sredinama, kao i većoj konkurentnosti naših proizvoda na domaćem i inostranom tržišu.
PSSS ,,Poljosavet” doo Loznica bi održao seriju edukacija čime bi preneo sva svoja znanja i iskustva civilnom sektoru, ženama i mladima na području Mačvanskog okruga i na taj način izvršio diseminaciju znanja civilnom sektoru, ženama i mladima. Pored toga putem štampanog materijala (lifleta i brošura) i predstavljanjem Inicijative na svim medijima (štampanim, TV i radio) sve potrebne informacije će biti dostupne široj populaciji. Za područje Kolubarskog okruga bi angažovali kolege iz savetodavne službe Valjevo. Na taj način će pripadnici civilnog sektora, žene i mladi biti u potpunosti obučeni za proizvodnju lekovitog i aromatičnog bilja i jagodičastog voća i spremni da aktivno učestvuju u realizaciju Inicijative.
Ova inicijativa oko sebe okuplja 30 partnera.
